Decennia lang voelde het definiëren van het tijdperk waarin we leven eenvoudig. Ik werd volwassen tijdens de ‘Koude Oorlog’ en bracht mijn carrière door met het navigeren door de wereld van de ‘Post-Koude Oorlog’, die werd gedomineerd door de Amerikaanse unipolaire macht. Aan die duidelijkheid kwam abrupt een einde in de jaren twintig.
De chaotische terugtrekking van de VS uit Afghanistan en de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne hebben het Europese veiligheidskader van na de Koude Oorlog verwoest. Tegelijkertijd groeide China op als een echte economische en militaire rivaal van de Verenigde Staten, wat feitelijk het einde van de unipolariteit markeerde. Het tijdperk had een nieuwe naam nodig – maar wat?
Simpele labels als ‘Post-Post-Koude Oorlog’ voelden ontoereikend. Dit moment gaat niet alleen over de vervagende echo’s van de rivaliteit tussen bipolaire supermachten; het luidt iets fundamenteel nieuws en intens complex in. We zijn getuige van de convergentie van meerdere krachtige krachten, die dringende aanpassing van iedereen eisen.
Klimaatwetenschappers noemden ons tijdperk het ‘Antropoceen’, waarmee de impact van de mensheid op de planeet werd benadrukt. Technologen wijzen op het ‘informatietijdperk’ of, in toenemende mate, het ‘tijdperk van kunstmatige intelligentie’. Strategen roepen ‘de terugkeer van de geopolitiek’ op, of zelfs een meer diepgewortelde uitdrukking als ‘de jungle groeit terug’, bedacht door historicus Robert Kagan.
Toch schieten deze labels tekort. Geen daarvan vat de explosieve samensmelting samen die plaatsvindt tussen de versnellende klimaatverandering en snelle technologische vooruitgang op gebieden als biologie, cognitie, connectiviteit, materiaalkunde en meer. We ervaren een wereld waarin voorheen verschillende sferen met elkaar botsen, waardoor ooit duidelijke grenzen vervagen. Kunstmatige intelligentie snelt richting ‘polymathische kunstmatige algemene intelligentie’, klimaatverandering mondt uit in ‘polycrises’, geopolitiek evolueert naar ‘polycentrische’ en vloeiende allianties, de wereldhandel fragmenteert in verspreide ‘poly-economische’ netwerken, en samenlevingen zelf worden steeds diverser ‘polymorfe’ mozaïeken.
Als waarnemer van buitenlandse zaken vraagt het landschap nu om niet alleen het machtsspel van traditionele supermachten in kaart te brengen, maar ook de invloed van superintelligente machines, technologisch bekwame individuen met een ongekend bereik, en kolossale multinationale ondernemingen. De opkomst van ‘superstormen’ en de ineenstorting van staten als Libië en Soedan voegen nog meer complexiteit toe aan deze onstabiele nieuwe wereld.
We leven onmiskenbaar in een periode van diepgaande transformatie – een tijdperk dat om een nieuw vocabulaire vraagt om de unieke kenmerken ervan vast te leggen. Misschien biedt ‘het tijdperk van de polymorfie’ een startpunt voor het begrijpen van deze complexe, veelzijdige realiteit die zich in razend tempo blijft ontwikkelen.
